Oor

Oorontsteking

Oorontstekingen algemeen

Oorontstekingen komen regelmatig voor bij de hond en zijn een hinderlijk en vaak ook zeer pijnlijk probleem. Het is daarom verstandig om een oorontsteking zeer serieus te nemen en afdoende te behandelen. Bij een niet afdoende behandeling kan de oorontsteking anders snel tot een chronisch probleem leiden.

Verschijnselen

Oorproblemen kunnen zich uiten in

  • Een scheve kopstand waarbij het aangetaste oor het laagst wordt gehouden.
  • Klapperen met de oren of met de poten aan de oren krabben.
  • Bij kroelen van de oren kan de hond kreunen van de jeuk of pijn en daarbij het oor stevig tegen je hand aandrukken.
  • Indien het oor pijnlijk is kan bij aanraking van het oor de hond zich ook juist terugtrekken of zelfs agressief gedrag vertonen.
  • De oorschelp kan rood en vuil zijn of juist voor het oog helemaal schoon lijken. Als de ontsteking zich diep in de gehoorgang, of zelfs achter het trommelvlies in het midden oor bevindt.
  • Oorontstekingen kunnen een sterke geur verspreiden.

De diagnose

De diagnose wordt gewoonlijk gesteld door inspectie van het oor met behulp van een otoscoop en het beoordelen van de algemene conditie en eventuele andere huidproblemen. Bij verdenking van een middenoor- of een binnenoorontsteking kunnen er röntgenfoto’s van de bullae worden gemaakt. Bacteriologisch onderzoek is zelden zinvol omdat de gevonden bacteriën gewoonlijk geen echte ziekte verwekkers zijn, maar alleen de kans krijgen om ziekte te veroorzaken door de bouw en stand van het oor. Wel kan soms de behandeling worden bijgesteld aan de hand van de uitkomst van het antibiogram. De geëigende aanpak is het verwijderen van vuil en ontstekingsproducten. Waarna de infectie bestreden wordt met medicijnen in de vorm van druppels of zalf (zie ook de behandeling).

Even een zalfje halen

Een oorontsteking kan vele oorzaken hebben. Dit zal eerst onderzocht moeten worden voordat een passende behandeling kan worden ingezet. Er zijn veel situaties waarin verkeerde medicatie de situatie snel kan verergeren. De diergeneesmiddelenwet schrijft dan ook voor dat een patiënt eerst gezien moet worden voordat een diergeneesmiddel kan worden voorgeschreven. Juist omdat oorontstekingen vaak moeilijk zijn te herkennen, is de situatie vaak al ernstig op het moment dat u het als eigenaar ontdekt.

Oorreinigers beter niet

Wees voorzichtig met oorreinigers. Omdat het verstrekken van geneesmiddelen als ontstekingsremmers en antibiotica voorbehouden is aan dierenartsen bevatten vrij verkrijgbare oorreinigers andere veelal agressieve desinfecterende stoffen als xylol. De inhoud van grote flessen kan daarbij ook nog snel geinfecteerd raken. Wees dus terughoudend met het zelf reinigen van oren. Een gezond oor heeft geen reiniging nodig, een ziek oor heeft een dierenarts nodig.

Behandeling

In de meeste gevallen is er een duidelijke oorzaak te vinden en kan er direct tot behandeling worden overgegaan. Soms is de vervuiling binnen het oor zodanig dat het oor eerst moet worden uitgespoeld. Dit uitspoelen van het oor kan vaak alleen onder een lichte narcose gebeuren. Hierbij word met een speciaal apparaat het oor met een jodiumoplossing gereinigd, zodat de gehele gehoorgang kan worden beoordeeld. Bij verdenking van een middenoor- of een binnenoorontsteking zullen er röntgenfoto’s worden gemaakt.

Nacontroles en preventie

De nabehandeling zal in de meeste gevallen bestaan uit Panalog® oorzalf, gedurende tenminste 10 dagen. Deze zalf dient u eenmaal per dag in de gehoorgang te brengen. U zet de smalle flexibele tuit rechtop in het oor en spuit wat zalf erin. Door de vorm van de gehoorgang zal de zalf zich over de gehele gehoorgang tot het trommelvlies verspreiden. Het juist en voldoende lang behandelen kan het verschil betekenen tussen een afdoende behandeling of een zeer tijdelijk resultaat, gevolgd door chronische veranderingen aan de gehoorgang. Aan het eind van de behandeling is het raadzaam om het oor te laten controleren. Het verdwijnen van de klachten betekent niet altijd dat de ontsteking afdoende is bestreden. De problemen kunnen namelijk op korte termijn terugkeren en zijn dan vaak moeilijker te bestrijden. Daarom kan bij gebleken onvoldoende genezing de behandeling worden verlengd, of kan er overwogen worden een andere behandeling in te zetten. Bij dieren die zeer regelmatig last hebben van een oorontsteking kan het soms nuttig zijn een onderzoek te doen op allergenen (overgevoeligheid). Dit onderzoek is vrij kostbaar en wordt daarom niet routinematig toegepast.

Oorzaken binnenste oorontsteking

Oorzaken buiten het oor gelegen

Er zijn vijf oorzaken:

  1. Oormijt
  2. Vreemde voorwerpen
  3. Voedselovergevoeligheid
  4. Zwemmen
  5. Bacteriën, schimmels en gisten
1. Oormijt

Diagnose
Veelal wordt gedacht dat droog en donker tot zwart korrelig oorsmeer altijd wijst op een oormijtinfectie. Overproductie van oorsmeer kan echter ook andere oorzaken hebben. Het lopen en graven van de mijten in de gehoorgang geeft gewoonlijk, maar vreemd genoeg niet altijd, heftige jeuk. Oormijten halen adem en kunnen dus niet leven in natte oren of oren die gevuld zijn met zalf. Natte oorinfecties zijn dan ook eigenlijk nooit (alleen) het gevolg van oormijt.
Met een goede otoscoop  kun je de oormijten met hun graafpootjes in het oor zien lopen. Ze zijn wit en kleiner dan 1 mm. Als er wat langer wordt gekeken, komen door de warmte van het felle licht deze kleine witte puntjes tot leven. Bij twijfel kan de infectie eventueel microscopisch worden aangetoond.

Hoe de besmetting tot stand komt
Oormijt is zeer besmettelijk en kom vooral voor bij jonge dieren. De infectie wordt vaak vanuit het nest mee genomen doordat volwassen honden drager zijn. Indien er werkelijk sprake is van een oormijt infectie, dan is deze eigenlijk altijd beiderzijds aanwezig en is deze ook te vinden bij andere dieren waar regelmatig contact mee is.

Dragerschap
Vooral bij volwassen honden (en katten) komt dragerschap voor. De honden zijn geïnfecteerd met lage aantallen oormijten en hebben hier nauwelijks last van. Hun eigen afweersysteem houdt de mijt onder controle zonder deze geheel te verwijderen. Wel kunnen deze dragers deze oormijt overbrengen op pups. Heeft u een nest pups of kittens met oormijt zonder dat er andere dieren bij zijn geweest, dan moet dus altijd het moederdier verdacht en behandeld worden.

Behandeling
De oormijt zelf is tegenwoordig goed en veilig te behandelen met een middel wat ook werkzaam is tegen wormen en vlooien (Stronghold). Wel moet er aan gedacht worden om alle dieren in een huishouden te behandelen.
Indien de oormijt wat langer aanwezig is kan door het graven van de mijten de gehoorgang zo beschadigd zijn, dat deze ook geïnfecteerd is met bacteriën. Het oor moet dan dus tevens behandeld worden tegen een oorinfectie.

2. Vreemde voorwerpen

Zeer incidenteel komt het voor dat er een vreemd voorwerp in een oor raakt. Vooral de kruipers (gras en korenaren) zijn berucht en geven heftige acute klachten aan slechts één oor. Ingedroogd ontstekingmateriaal kan een afgietsel vormen wat vaak ten onrechte wordt aangezien voor een “half vergaan vreemd voorwerp”. Er wordt dan onterecht aangenomen dat dit de oorzaak is met als gevolg dat de nabehandeling onvoldoende aandacht krijgt

3. Voedselovergevoeligheid

Huidproblemen als gevolg van voedselovergevoeligheid komen regelmatig voor bij de hond. Ook de binnenkant van de gehoorgang is bekleed met huid en is extra gevoelig. Eén op de tien honden met voedsel overgevoeligheid heeft dan ook uitsluitend last van de oren zonder andere zichtbare darm- of huidproblemen. Alleen een combinatie van een geschikt dieet tezamen met een goede behandeling van de bijkomende infectie zal tot succes leiden. Indien de hond dus naast een oorontsteking tevens huidproblemen heeft (vooral in liezen, oksels en huidplooien) dan moet ernstig rekening gehouden worden met  (voedsel)allergie als oorzaak van de oorproblemen.
Bij dieren die zeer regelmatig last hebben van een oorontsteking kan het soms nuttig zijn een onderzoek te doen op allergenen (overgevoeligheid). Dit onderzoek is vrij kostbaar en wordt daarom niet routinematig toegepast.

4. Zwemmen

zwemmen (of regen) is een bekende oorzaak van ooronstekingen. In de nat geworden oren hebben gisten het vaak erg naar hun zin. Is het zwemwater niet al te schoon, dan kunnen ook bacterien een rol spelen.

Tip: bij honden die zwemmen en  gevoelige oren hebben, en zeker als het zwemwater niet al te schoon is, kan het helpen na het droogmaken enkele  druppels (sterk) verdund azijn in het oor te doen.

5. Bacteriën, schimmels en gisten

Oorzaken binnen het oor gelegen

  1. Bouw en stand
  2. Poliepen
  3. Vernauwd kraakbeen
  4. Middenoorontstekingen
1. Bouw en stand

Een belangrijke factor in het ontstaan van oorontstekingen is de bouw en stand van het oor.
De gehoorgang van de hond is lang en loopt vanaf de oorschelp eerst een flink stuk naar beneden om dan horizontaal verder te lopen en te eindigen in  het trommelvlies. Achter het trommelvlies bevind zich het middenoor dat in verbinding staat met de gehoorzenuwen in het het slakkenhuis en het evenwichtsorgaan.

1. Stijgende zichtbare deel gehoorgang 2. Horizontale niet zichtbare deel van de gehoorgang 3. Trommelvlies 4. Middenoor 5. Hamer, aambeeld, stijgbeugel (gehoorbeentjes) 6. Slakkenhuis 7. Evenwichtsorgaan

Doordat de gehoorgang naar boven toe uitmondt kunnen hond en kat de oorschelp draaien en zo gericht luisteren zonder hun kop te bewegen. Iets wat mensen alleen kunnen door het hoofd te draaien.

Nadeel van deze lange naar boven toe lopende gehoorgang is dat zich daarin makkelijker ontstekingsvocht, zwemwater en vuil ophopen en zo een ideale broedplaats voor bacteriën en gisten vormen die diep in het oor een gemene ontsteking kunnen veroorzaken. Door aantasting van het trommelvlies kan ook het er achterliggende middenoor betrokken raken bij de infectie. Deze infectie kan de hond echt ziek maken en zelfs evenwichtsstoornissen veroorzaken (zie ook de aandoening scheve kopstand).

Vasculitis van de oorschelp: het “bloedoor”

Bij deze aandoening hoopt er zich vocht op tussen de lagen van de oorschelp. Bij het aanprikken blijkt deze oorschelp gewoonlijk geen bloed te bevatten, maar bloederig tot helder vocht. Deze aandoening wordt niet veroorzaakt door een beschadiging van een groot bloedvat van een oor, zoals vaak wordt beweerd, maar door een lokale ontsteking van de haarvaten (vasculitis) waardoor deze gaan “lekken”. Hoogstwaarschijnlijk is dit het gevolg van een storing in het afweersysteem waarbij ontstekingen elders in het lichaam, maar ook in de gehoorgang, een rol lijken te spelen. Het oor is gewoonlijk pijnlijk tot zeer pijnlijk en de dikte kan soms wel de gehele oorschelp beslaan. Door de steriele ontsteking raakt ook het kraakbeen ontstoken. Staande oren worden slap en gaan hangen. Na een aantal weken wordt deze ontsteking opgeruimd en verlittekend het kraakbeen waardoor het oor in elkaar schrompelt.
In een eerder stadium kan getracht worden de ontsteking af te remmen door het lokaal aanbrengen van ontstekingremmende middelen en evt. het vocht te verwijderen.
Indien het oor pijnlijk is dan kan het eventueel operatief worden behandeld door aan de zijde waar de huid van het kraakbeen heeft losgelaten de huid te openen en het oor daarbij goed vast te tapen op de kop van de hond om klapperen, en daarmee verspreiden van ontstekingsvocht, te voorkomen. De open wond  zal vrij snel dichtgroeien met vaak een redelijk cosmetisch resultaat.
De voorheen gepropageerde methodes waarbij beide lagen van de oorschelp op elkaar werden genaaid, moeten als verouderd worden beschouwd. Het kraakbeen raakt immers door de vele hechtingen beschadigd en makkelijk geïnfecteerd waardoor een forse ontsteking kan optreden met verschrompeling van de oorschelp als resultaat. Deze situatie is te vergelijken met de risico’s van een hoge oorpiercing bij de mens.
Een enkel keer raakt de met vocht gevulde ruimte in de oorschelp geïnfecteerd met bacteriën. Dit is niet alleen pijnlijk, maar de hond is hier ook ziek van. De oorschelp moet dan als een abces worden behandeld.

Pyotraumatische dermatitis

Zie ook huidaandoeningen.
Vooral bij langharige honden kan zich bij nat en broeierig weer razendsnel een natte en pijnlijk ontsteking van de huid voordoen. De locatie van deze ontsteking hangt af van vele oorzaken. Indien een dergelijke plek zich onder het oor bevind moet de hond ook gecontroleerd worden op oorontstekingen.

Ontstekingen van de binnenzijde van de oorschelp

Hierbij is alleen de binnenzijde van de oorschelp ontstoken, maar niet de gehoorgang. Naast de roodheid valt vooral het droge aspect  met schilfers op. Indien ook na bekijken met de otoscoop door de dierenarts de gehoorgang niet ontstoken is, dan past dit beeld eerder bij een voedselovergevoeligheid of een vorm van allergie (atopie).